سیزده آبان 1358

سی و دو سال از اشغال سفارت آمریکا در روز یکشنبه ، ۱۳ آبان ۱۳۵۸ می گذرد واقعه ای مهم که به قطع رابطه آمریکا و ایران تا امروز منجر شد

در حالی به سالگرد ۱۳ آبانی دیگرمی رسیم که دیدگاه های متفاوتی در مورد اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری در میان سیاستمداران ایرانی بیان می شود. برخی از دست اندرکاران این اقدام اینک به واسطه اعتراض به وقایع موجود ، هنوز در زندان هستند. برخی دیگر ، صراحتا اعلام کرده اند کارشان در سی و دو سال پیش درست نبود. در مقابل چهره های سیاسی نزدیک به دولت و حکومت ، نه تنها اشغال سفارت را درست می دانند بلکه از آن دفاع هم می کنندآیا اشغال سفارت و ادامه گروگان گرفتن دیپلمات های آمریکایی کار درستی بود و ایا این اقدام انقلابی چه نفعی برای مردم ایران داشت

اشغال سفارت امريکا و گروگان گرفتن کارمندان آن يکی از ويرانگرترين رويدادها در تاريخ جمهوری اسلامی است. گروگان گيری به سقوط دولت بازرگان، تضعيف طرفداران جامعه باز، تسريع روند استقرار استبداد دينی، افزايش تجاوز به حقوق شهروندی، توقيف دارايی های ايران در امريکا، جنگ ايران و عراق، تحريم های اقتصادی و انزوای ايران در عرصه جهانی انجاميد و خسارات مالی و جانی عظيمی به ايرانيان وارد کرد. گروگان گيرها با جلوه دادن فعاليت های معمولی ديپلماتيک امريکا به عنوان جاسوسی به سوء ظن بيمارگونه ايرانيان نسبت به خارجيان دامن زدند و با اين ادعا که در سفارت امريکا اسنادی داير بر جاسوسی ليبرالها يافته اند برخی از مخالفان استبداد مذهبی را از صحنه سياسی خارج کردند

دانشجويان اشغالگر فقط برای مدت بسيار کوتاهی تعزيه گردان ماجرا بودند. هنوز چند ساعت از اشغال سفارت نگذشته بود که روح الله خمينی به حمايت از اشغالگران برخاست و توسط پسرش سيد احمد به آنها پيام داد که جایی را که گرفته ايد محکم نگه داريد. از آن پس، ماجراجويی چند دانشجو به تروريسم دولتی تبديل شد و هدايت گروگانگيری به دست خمينی افتاد. مهندس بازرگان و ديگر عقلای نظام اسلامی برای حل بحران کوشيدند اما نتوانستند تنها زمانی که صدام حسين، به ايران حمله کرد و آنها را در تنگنا قرار داد بر سر عقل آمدند و به گروگانگيری پايان دادند

در پی انتشار گزارشی که کارتر رئیس جمهوری وقت آمریکا برای مذاکره با مقامات ایران جهت رهایی گروگانهای سفارت خود رمزی کلارک و ویلیام میلر را مامور سفر به تهران کرده است خمینی دراعلامیه مورخ ۱۶ آبان ۱۳۵۸ که به امضای وی صادر و روز بعد در جراید انتشار یافت تاکید کرد که هیچکس حق ندارد با آمریکا مذاکره کند مگر این که محمدرضا را تحویل بدهد و دست از توطئه هم بردارد

بنيادگرايان، و به ويژه روحانيون حامی خمينی، از گروگانگيری و سقوط ليبرالها بيشترين سود را بردند و به قدرت و ثروت دست يافتند. هرگز سابقه نداشته است که قشر روحانی شيعه تا اين حد بر جان و مال و ناموس ايرانيان مسلط شده باشد. اما روحانيون، با کنار زدن ليبرالها و قبضه کردن قدرت، سپر بلای خود را هم از دست دادند و از اين امکان که ناتوانی خود و اسلام در حل معضلات اجتماعی را به گردن نيروهای غيرمذهبی بيندازند محروم شدند. حکومت اسلامی همواره ادعا کرده بود که استقرار حکومت اسلامی به ظلم و مفاسد اجتماعی پايان می دهد و به ايجاد جامعه ای ايده ال و سعادتمند می انجامد. گروگانگيری و سقوط دولت موقت صحنه قدرت را تقريباً به طور کامل در اختيار روحانيون قرار داد و به آنان فرصت داد که با پياده کردن اسلام ناب محمدی واسلام رحمانی مورد ادعايشان کشوری آباد و جامعه ای عاری از فساد ايجاد کنند. اما حکومت دينی نه تنها هيچ معضل اجتماعی مهمی را حل نکرد که بر مشکلات ايران بشدت افزود. مردم به چشم خود ديدند و با پوست و گوشتشان احساس کردند که حکومت مذهبی، به رغم برخورداری از قدرت سياسی و صدها ميليارد دلار درآمد نفت، قادر به حل هيچ يک از معضلات مهم اقتصادی و اجتماعی نيست. عمر استبداد دينی هنوز به دو دهه نرسيده بود که ايرانيان، در 1376، با حمايت از نامزدهای اصلاح طلب، به مقابله با آن برخاستند و در انتخابات رياست جمهوری، در سال 1388، بار ديگر نفرت و انزجار خود را از استبداد دينی نشان دادند و برای پايان دادن به آن از هيچ گونه فداکاری دريغ نکردند

اگر روحانيون اشتهای خود را برای کسب قدرت کنترل کرده و سهمی هم برای نيروهای غير مذهبی قائل شده بودند ورشکستگی و ناکارآمد بودن ايدئولوژی شان به اين سرعت برملا نمی شد. از اين رو می توان گفت که گروگانگيری، گرچه ناخواسته، با هموار کردن راه برای استيلای مطلق روحانيون، موجب شد که ناسازگاری حکومت دينی با مردمسالاری و پيشرفت زودتر بر ملا شود و ضرورت جدا کردن دين از حکومت بيش از پيش آشکار شود. اکنون شمار روز افزونی از ايرانيان به اين باور رسيده اند که دين فقط زمانی می تواند رحمانی باشد که از حکومت جدا باشد

گروگانگيری بر نيروهای اپوزيسيون هم تأثير گذاشت. حزب توده اشغال سفارت امريکا را به مثابه نمود ديگری از خط مردمی و ضد امپرياليستی امام ارزيابی کرد و در رکاب خمينی و حاميان بنيادگرايش به جنگ با ليبرالها و ديگر مخالفان استبداد مذهبی ادامه داد و به تحکيم استبداد دينی ياری رسانيد. اشغال سفارت بر ديدگاه سازمان چريک های فدايی خلق ايران هم تأثير گذاشت و بخشی از اعضا و هواداران اين سازمان را به پيروی از مشی حزب توده و کمک به استقرار استبداد دينی راغبتر کرد

گروگانگيری بی ترديد به جنگ ايران و عراق انجاميد. به طور کلی، امريکا اجازه نمی دهد که هيچ يک از کشورهای نفت خيز خاورميانه به ذخاير نفتی همسايگانش دست يابد و قدرت تعيين کننده تری در کنترل ميزان استخراج، ميزان صدور و تعيين قيمت نفت داشته باشد. امريکا، به پيروی از اين سياست، در پی حمله صدام حسين به کويت در 1990، اعلام کرد که به صدام اجازه کنترل ذخاير نفتی کويت را نخواهد داد. امريکا ائتلاف نيرومندی عليه عراق تشکيل داد و در سال 1991 با توسل به زور عراق را از کويت بيرون راند

امريکا، در پی گروگانگيری، تلاش کرد که از طريق مذاکره به گروگانگيری پايان بدهد اما لجبازی و سرسختی نابخردانه خمينی تلاشهای امريکا را با شکست رو به رو کرد. امريکا که از تلاشهای ديپلماتيک نتيجه ای نگرفته بود و در ارديبهشت 1359 عمليات نظامی اش برای آزادسازی گروگان ها، در صحرای طبس، شکست خورده بود سياست جديدی در پيش گرفت و از حمله صدام به مناطق نفت خيز ايران حمايت کرد. شکست عمليات طبس به زيان ايرانيان تمام شد. اگر اين عمليات شکست نخورده بود و امريکا گروگانها را نجات داده بود عراق جرأت حمله به ايران را نمی يافت

بازنده اصلی گروگان گيری ملت ايران بود. بازنده بزرگ ديگر ملت عراق بود که به جنگی ويرانگر کشانده شد و متحمل صدها هزار کشته و زخمی و معلول و ميلياردها دلار خسارت مالی شد

تجاوز به سفارت امريکا اقدام نابخردانه مشتی جوان ناآگاه و جاه طلب بود که به انزوای ايران، تحريم های اقتصادی عليه ايران و حمله عراق به ايران انجاميد و ده ها هزار نفر از مردم بی گناه ايران را به کشتن داد، صدها هزار نفر را زخمی و معلول کرد و ميلياردها دلار به ملت ايران خسارت وارد کرد. اشغال سفارت به روند استقرار استبداد مذهبی سرعت بخشيد و منشأ بسياری از تبهکاری های بعدی رژيم از جمله کشتارهای دهه 1360 شد. تجاوز به سفارت امريکا موقعيت جهانی ايران را بسيار ضعيف و ايران را در برابر کشورهای خارجی آسيب پذيرتر کرد